Το σπίτι στην ανηφοριά

 Μνήμη Μάνου Ελευθερίου:

12 Μαρτίου 1938 - 22 Ιουλίου 2018

Υπάρχουν ποιήματα που πέφτουν στα χέρια σπουδαίων δημιουργών και γίνονται τραγούδια. Αλλά υπάρχουν και τραγούδια που πάντα ήξεραν ότι στην πραγματικότητα είναι ποιήματα. Τέτοια έγραφε ο Μάνος Ελευθερίου και είναι αναρίθμητα:
«Το παλικάρι έχει καημό», «Σ' αυτή τη γειτονιά», «Μαλαματένια λόγια», «Τα λόγια και τα χρόνια τα χαμένα», «Παραπονεμένα λόγια», «Οι ελεύθεροι κι ωραίοι», «Του κάτω κόσμου τα πουλιά», «Άμλετ της Σελήνης», «Θα σε ξανάβρω στους μπαξέδες», «Ποιος τη ζωή μου, ποιος την κυνηγά», «Το σπίτι γέμισε με λύπη», «Στων αγγέλων τα μπουζούκια», «Μη χτυπάς σ' ένα σπίτι κλειστό» και πολλά πολλά άλλα.

Αλλά εδώ θα μιλήσουμε για έναν δίσκο που αν κάποτε, σε έναν άλλον κατακλυσμό χρειαστεί να φτιάξουμε την κιβωτό του ελληνικού τραγουδιού είναι βέβαιο πως θα διασώσουμε: τον «Άγιο Φεβρουάριο» του Δημου Μούτση.

Η ιστορία του δίσκου ξεκινά την τριετία 1968- 1970, όταν ο Μάνος Ελευθερίου γράφει 30 περίπου ποιήματα-τραγούδια, εμπνευσμένα από την ενασχόλησή του εκείνης της περιόδου, με καρτ ποστάλ, φωτογραφίες, άρθρα και λοιπές πηγές από τη Σμύρνη προ της Μικρασιατικής καταστροφής.
Τα ποιήματα περιείχαν εικόνες από τις ημερες εκείνες, από τον ξεριζωμό και την προσφυγιά που δεν μπόρεσαν ωστόσο να σβήσουν τις αναμνήσεις από το "σπίτι στην ανηφοριά" και τον καημό μιας ολόκληρης εποχής.

Ο Μάνος Ελευθερίου τα προόριζε για τον Μίκη Θεοδωράκη, όμως τελικά τα έδωσε τα ποιήματα στον Δήμο Μούτση που του τα ζήτησε. Ο Μούτσης μελοποίησε εννέα τραγούδια που πρωτοπαρουσιάστηκαν ζωντανά τον Οκτώβριο του 1971, από τον Γιάννη Μπογδάνο και την Πετρή Σαλπέα, στο κέντρο «Περικλής» της Πλάκας, το οποίο μετονομάστηκε σε «Φεβρουάριος» ειδικά γι' αυτές τις παραστάσεις. Ο Μούτσης κράτησε τη Σαλπέα και για τη δισκογράφηση του υλικού στα πιο λυρικά κομμάτια, αλλά για τα λαϊκά τραγούδια συνεργάστηκε με τον Δημήτρη Μητροπάνο.

Ο δίσκος κυκλοφορεί το 1972 και δεν ξεπερνά σε πωλήσεις τα 2.000 αντίτυπα. Η αποτυχία είναι καθολική, μέχρι που ένα χρονογράφημα του Ψαθά στα Νέα και η υπόθεση Κοεμτζή αλλάζουν την ατζέντα. Ο Ψαθάς, σε κείμενό του στην πρώτη σελίδα των ΝΕΩΝ, αναφέρει το «Ο Χάρος βγήκε παγανιά» ως τραγούδι προτρέπον εις εγκλήματα. Τότε, ο κόσμος αρχίζει να αναζητεί το συγκεκριμένο τραγούδι και οι πωλήσεις του Αγίου Φεβρουαρίου ανεβαίνουν ραγδαία...

Ταυτισμένη με την εποχή των μπουάτ και βέβαια με τα λυρικότερα κομμάτια του «Άγιου Φεβρουάριου» κι εκείνης της μουσικής εποποιίας του Δήμου Μούτση και του Μάνου Ελευθερίου, ήταν η Πετρή Σαλπέα που γεννήθηκε στον Πειραιά με καταγωγή από τη Μάνη. Η όμορφη ξανθιά με την καθαρή φωνή, που πρώτη ερμήνευσε τον «Αγιο Φεβρουάριο» ή το «Σπίτι στην Ανηφοριά», χάθηκε λίγο καιρό μετά από το μουσικό στερέωμα, αλλά όχι από τις μουσικές μνήμες των θαυμαστών της.